Grenzen stellen: zo doe je dat

Leven zonder grenzen. Voor velen een droom. Maar als deze realiteit wordt, blijkt het een ware nachtmerrie. Neem bijvoorbeeld geld. Voor veel mensen is een grens om bepaalde dingen niet te kunnen doen. Je hebt het geld wel of niet. Maakt het je gelukkig als die grens er niet meer is?

Het antwoord is nee. Voor het eerst is onderzocht of er een relatie is tussen welvaart en zelfdoding. Het antwoord: ja. Een paradox, zeggen onderzoekers: hoe hoger de welvaart, des te groter het aantal zelfdodingen.

Overbelast raken door over je grenzen te (laten) gaan is voor veel mensen één van de grootste valkuilen. Grenzen stellen moet. Zowel voor jezelf, als voor de ander.

‘Over je grenzen gaan’ betekent dat je meer doet dan wat je zelf wilt en/of kunt.

Je kunt ook 'over je grenzen laten gaan': je accepteert dan gedrag van de ander, dat je eigenlijk niet wilt accepteren. In extreme vorm laat je 'over je heen lopen'. 

In dit uitgebreide artikel ga ik dieper in op de volgende onderwerpen:

• Waarom zijn grenzen belangrijk?

• Wat is belangrijk bij grenzen stellen?

• Welke soorten grenzen zijn er?

• Wat zijn voorbeelden van grenzen?

• Tips bij het stellen van grenzen

• Wat als je iemand verliest nadat je je grenzen aangeeft?

Waarom zijn grenzen belangrijk?

Vrijheid zonder grenzen is leegte, een onbegrensde horizon die zonder oriëntatiepunt of betekenis ronddwaalt. Het is echter ironisch dat ware vrijheid vaak ontstaat binnen de gestelde grenzen. In de wereld van sport zijn er regels, lijnen en scheidsrechters om de grenzen te bewaken. Hierin schuilt de paradox: juist in die beperkingen vinden we de voedingsbodem voor ultieme vrijheid.

Sport is een metafoor van begrensde vrijheid. Het strikte kader van veldlijnen en spelregels zorgt voor een omgeving waarin atleten hun vaardigheden kunnen aanscherpen en hun grenzen kunnen verleggen. Scheidsrechters en arbiters handhaven deze regels, waardoor een eerlijke competitie ontstaat waarin talent en inzet centraal staan.

In tegenstelling tot de heldere grenzen in de sport, worstelen velen van ons in het privéleven met het definiëren en handhaven van persoonlijke grenzen.

Het idee van ongelimiteerde vrijheid lijkt aanlokkelijk, maar kan snel veranderen in een doolhof van onzekerheid en richtingloosheid. Het is binnen de gestelde grenzen van persoonlijke ruimte en emotionele behoeften dat individuen stabiliteit en authentieke vrijheid ontdekken.

Het omarmen van grenzen in het persoonlijke domein betekent niet het inperken van vrijheid; integendeel, het bevordert een gezonde balans. Het stelt ons in staat onze eigen koers uit te zetten en bewuste keuzes te maken die in lijn zijn met onze waarden en doelen.

Het erkennen en respecteren van persoonlijke grenzen biedt ruimte voor groei, zelfontplooiing en het opbouwen van duurzame relaties. Het is binnen deze zelfgekozen begrenzingen dat we de ware essentie van vrijheid ontdekken en koesteren.

Geef je grenzen niet aan? Dan loop je het gevaar om overbelast te raken. Ook kan je jezelf kwijt te raken. Je kunt je eigen behoefte niet meer scheiden van de behoefte van de ander. Dat is schadelijk voor iedereen. Tot slot ontneem je de ander de kans om zelf verantwoordelijkheid te nemen en een gelijkwaardige rol te spelen in jullie relatie.

Wat is belangrijk bij grenzen stellen?

Het expliciet aangeven en handhaven van persoonlijke grenzen is van cruciaal belang om helderheid te scheppen in wat je wel en niet accepteert. Het besef van je eigen grenzen stelt je in staat om de normen en waarden die voor jou essentieel zijn, zelf te bepalen en te omarmen. Dus het begint bij het beantwoorden van de volgende vraag: wat zijn je normen en waarden? En welke acties horen daar wel of juist niet bij?

Het uitspreken van grenzen vormt niet alleen een persoonlijke leidraad, maar is tevens een krachtige manifestatie van je vermogen tot tolerantie. Hierdoor ontstaat een gezonde dynamiek waarin respect voor eigenheid en begrip voor diversiteit hand in hand gaan.

Het omarmen van persoonlijke grenzen bevordert niet alleen zelfrespect, maar draagt ook bij aan een goede interactie met anderen, waarin een gedeeld begrip van grenzen bijdraagt aan wederzijds respect en welzijn. Het is binnen deze gedefinieerde grenzen dat individuen de ruimte vinden om authentiek te zijn en oprecht verbinding te maken met anderen, waardoor de ware betekenis van vrijheid in alle aspecten van het leven tot bloei komt.

Welke soorten grenzen zijn er?

Er zijn verschillende soorten grenzen. Zo zijn er vaste en onderhandelbare grenzen. Ook zijn er fysieke en psychische grenzen.

Vaste vs onderhandelbare grenzen

Er zijn grenzen waarover je kunt onderhandelen. Andere grenzen liggen vast. Als je een topsportmentaliteit hebt, voel je wanneer de ander iets doet wat jij niet prettig vindt. Dat is een zachte grens. Je hebt twee opties: laat je het toe, of geef je aan dat er een grens is bereikt? Als je te veel toelaat, kom je op een punt waarop je geen controle meer hebt. Dat is de harde grens. Je kunt het vergelijken met een blessure. Als je sport en je voelt een opkomende pijn dan kan je hiernaar luisteren en rust nemen. Of je kan doortrainen. Doe je dit laatste consistent, dan loop je een blessure op. Dan kan je niet anders dan de grenzen stellen en bewaken. En dat geeft ellende.

Psychische en fysieke grenzen

Psychische grenzen zijn de scheidingslijnen die te maken hebben met jouw mentale verlangens en capaciteiten. Het kan voorkomen dat anderen te hoge verwachtingen van je hebben. Misschien werk je harder dan je aankunt om je baas tevreden te stellen, of besteed je zoveel uren aan werk dat er te weinig tijd overblijft voor jezelf en je gezin. In sommige gevallen buig je constant mee met de wensen van je partner, waardoor je eigen behoeften op de achtergrond raken. In het meest extreme geval kan het voelen alsof iemand jou in zijn greep heeft.

Fysieke grenzen omvatten daarentegen de ruimte met betrekking tot fysiek contact. Hoe ver mag een ander gaan in aanrakingen? Denk aan situaties waarin iemand graag knuffelt, terwijl jij daar niet voor openstaat. Het kan ook gaan om iemand die luidruchtig en intimiderend op je afkomt, of een collega die ongepaste fysieke handelingen verricht, zoals het leggen van een hand op jouw bil. Dergelijke vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag vormen onmiskenbaar een overschrijding van fysieke grenzen.

Ook jij kan zelf over je fysieke grenzen gaan. Denk aan overbelasting of blessures door de sport omdat je altijd maar doorgaat. Het is essentieel om bewust te zijn van zowel psychische als fysieke grenzen, en het recht te hebben deze te respecteren en te handhaven voor een gezonde en veilige leefomgeving.. 

Voorbeelden van grenzen

In sport zijn grenzen duidelijk. Privé vinden we dat lastig. Hier zijn 5 grenzen die je kan stellen voor een topsportmentaliteit. 

#1 Rust is prioriteit

De wedstrijd van het leven win je niet op het speelveld. In een wereld waarin iedereen druk-druk-druk is, is rust vinden een uitdaging. Aan de andere kant herstel je in je rust, en groei je. Zo kan je door blijven gaan zonder geblesseerd te raken. 

#2 Luister naar emoties Emoties geven een signaal af en daarmee weet je wat je nodig hebt. 

Sta jezelf toe om ernaar te luisteren zonder oordeel. 

#3 Verdeel je energie

Je kan er alleen voor anderen zijn, als je  meer dan voldoende voor jezelf hebt gezorgd. Plan me-time in en vul niet elk gaatje in je agenda met afspraken. Ook al is het zo gezellig. 

#4 Stel grenzen

Vertel anderen op een duidelijke manier wat je verwachtingen en grenzen zijn. Houd je hieraan. Ook al denken zij hier anders over. 

#5 Vergelijk met jezelf

Vergelijk je niet met anderen. Focus op jezelf. Vergelijk je met wie je gister was - of wie je over 5 jaar zou willen zijn. Laat het verschil je inspireren.

Tips bij het stellen van grenzen

Ik-boodschap

Grenzen aangeven doe je met een ik-boodschap. Doe je het vanuit de jij-boodschap, dan voelt de ander zich aangevallen en gaat zich verdedigen. Dan komt de boodschap niet aan. De ik-boodschap geeft een concrete en neutrale beschrijving van het gedrag of de vraag van de ander en wat dat voor effect op je heeft. Vervolgens beschrijf je concreet wat je wel graag zou willen of wat je nodig hebt.

Kom vanuit rust

Bespreek wat je niet wilt of kunt op een moment dat je de ander rustig kunt uitleggen waarom je deze grens stelt en waarom dit belangrijk voor je is.  

Kom je grenzen na

Stel alleen grenzen waarvan je weet dat je ze kunt handhaven. Vaak is het nodig om je grenzen herhaaldelijk duidelijk te maken.

Wees voorbereid op weerstand

Wees erop voorbereid dat het stellen van grenzen in eerste instantie (soms heel extreme) reacties bij de ander kan uitlokken. Ze zijn niet gewend dat je grenzen aangeeft, immers was je altijd een pleaser, dus in het begin zullen mensen je niet direct toejuichen. Juist daarom is het belangrijk om de grenzen na te komen, zodat de omgeving eraan kan wennen.

Wat als je iemand verliest nadat je je grenzen aangeeft?

Grenzen stellen begint vanuit jezelf. Wat zijn je (kern)waarden? Wat is voor jou belangrijk? En durf je dat te communiceren?

Misschien voel je een angst om het te communiceren. Doe het dan toch, ondanks je angsten. Sterker nog, doe het dan juist. Je merkt dat een relatie daardoor alleen maar meer verdieping krijgt. Als jij het voelt, dan voelt de ander het ongetwijfeld ook.

En is de ander gefrustreerd over het feit dat jij eerlijk bent over de dingen die jij belangrijk is? Misschien raak je die persoon dan kwijt. De vraag is dan: heb je diegene ooit gehad, als hij niet bereid is om eerlijk met jou te communiceren? En matchen jullie dan wel op basis van waarden?

Soms is het oké als je iemand verliest, hoe pijnlijk dat ook is. Je blijft jezelf als persoon constant ontwikkelen. De meeste mensen met wie ik vandaag de dag om ga, ken ik pas een paar jaar. Ik ontwikkel me en mijn omgeving ook. Een aantal mensen groeien met me mee, maar je groeit ook uit elkaar. Waarom zou je dan steeds met dezelfde mensen moeten blijven? Misschien groei je dan niet eens meer. 

Wil je hier meer over leren en hoe je stopt met uitstellen en met een topsportmentaliteit in actie komt? Bestel dan dit boek.